Νευρο-παθολογοανατομία
Ο Νευρο-παθολογοανατόμος είναι ο παθολοανατόμος που εξειδικεύεται στην μικροσκοπική εξέταση ιστού από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό με σκοπό την διάγνωση της νόσου κατόπιν της λήψης της με βιοψία. Η βιοψία συνήθως ζητείται μετά την ανίχνευση ύποπτης χωροκατακτητικής εξεργασίας με ακτινολογική απεικόνιση, μαγνητικής (MRI) ή αξονικής (CΤ) τομογραφίας.
Η παθολογοανατομοκή διάγνωση των όγκων του εγκεφάλου είναι αυτή που ταυτοποιεί την νόσο και επιτρέπει την θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών. Αρκετές φορές όμως δεν μας δίνει τις πληροφορίες που απαιτούνται για να μπορέσουμε να καθορίσουμε λεπτομερώς την θεραπευτική στρατηγική μας επιλέγοντας ξεχωριστά και ανεξάρτητα την κατάλληλη αγωγή για τον καθε ασθενή.
Οι πληροφορίες που περιμένουμε να μας δώσει ο νευρο-παθολογοανατομος αφορούν:
• Τον βαθμό κακοήθειας του όγκου (grade κατα WHO)
• Τον κυτταρικό τύπο προέλευσης του όγκου (γλοίωμα ή νευρωνικός ιστός)
• Το μοριακό/γεννετικό προφίλ του όγκου (π.χ. 1p/19q, IDH1…)
Η ανοσοϊστοχημική μελέτη των νεοπλασιών, με την μελέτη των μεταλλάξεων στο όγκους, ισχυροποιούν το διαγνωστικό αποτέλεσμα και δίνουν την δυνατότητα για κατηγοροποίηση των όγκων με βάση την προγνωση και την πρόβλεψη της εξέλιξης της νόσου και της ανταπόκρισης στην θεραπείας.
Δείκτες που έχουν αποκτήσει μεγάλο ενδιαφέρον από την άποψη αυτή την τελευταία δεκαετία είναι: η συν-διαγραφή (co-deletion) στα χρωμοσώματα 1p και 19q, η (υπερ)μεθυλίωση του MGMT και οι μεταλλάξεις IDH1.
1p / 19q co-deletion
Απώλειες της αλληλομορφίας (μεταλλάξεις) για τα χρωμοσωμικα τμήματα 1p και 19q, είτε χωριστά είτε συνδυασμένα, είναι πιο συχνές στο κλασικό ολιγοδενρρογλοίωμα από ό, τι είτε στο αστροκύτωμα είτε στο ολιγοαστροκύτωμα.
Σε μια μελέτη, σε κλασσικό ολιγοδενρρογλοίωμα είχαμε απώλεια στο 1p σε 35 από τις 42 περιπτώσεις (83%) , απώλεια στο 19q σε 28 από 39 (72%) περιπτώσεις, ενώ απώλεια συνδυαστικά στο 1p και στο 19q σε 27 από 39 (69%) περιπτώσεις.
Δεν υπήρχε σημαντική διαφορά στην απώλεια του ετεροζυγωτίας 1p / 19q ανάμεσα σε χαμηλής κακοήθειας και στο αναπλαστικό ολιγοδενρρογλοιώματα.
To 1p / 19q co-deletion έχει συσχετιστεί τόσο με χημειοευαισθησία όσο και με βελτιωμένη πρόγνωση στα κλασσικά ολιγοδενδρογλοιώματα αλλά και στα αστροκυττώματα (διάχυτα, αναπλαστικά και πολύμορφα γλοιοβλαστώματα).
Mεθυλίωση του γονιδίου MGMT
Η Ο6 αλκυλο-γουανίνη DNA αλκυλοτρανσφεράσης (επίσης γνωστή ως MGMT) είναι μια πρωτεΐνη που στον άνθρωπο κωδικοποιείται από το γονίδιο Ο6-μεθυλγουανίνη DNA μεθυλοτρανσφεράση (MGMT). Η MGMT είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα του γονιδίου. Επισκευάζει τη μεταλλαξιογόνα βλάβη του DNA Ο6-μεθυλγουανίνη μετατρέποντας την πάλι σε γουανίνη και αποτρέπει την τα λάθη κατά την αντιγραφή και τη μεταγραφή του DNA.
Η μεθυλίωση του εκφραστή του γονιδίου μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην καρκινογένεση. Σε ασθενείς με πολύμορφο γλοιοβλάστωμα, τον πιο επιθετικό και θανατηφόρο όγκο εγκεφάλου, η κατάσταση μεθυλίωσης του γονιδίου MGMT καθοριζεί αν τα καρκινικά κύτταρα θα ανταποκρηθούν στην τεμοζολομίδη.
Εάν ο υποκινητής μεθυλιώθηκε, η temozolomide θα είναι περισσότερο αποτελεσματική.
Σε κλινικό επίπεδο, αυτό μεταφράζεται σε μια παρατεταμένη επιβίωση των ασθενών που πάσχουν από πολύμορφο γλοιοβλάστωμα και έχουν μεθυλιωμένο MGMT. Επιπλέον, η MGMT μεθυλίωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προβλέψει την επιβίωση του ασθενούς σε κλινικά μοντέλα πρόβλεψης.
Mεταλλάξεις σε IDH1
Αρχικά, οι μεταλλάξεις σε IDH1 ανιχνεύθηκαν σε μια ολοκληρωμένη γονιδιακή ανάλυση του πολύμορφου γλοιοβλαστώματος. Από τότε, έχει καταστεί σαφές ότι οι μεταλλάξεις στο IDH1 και στο ομόλογο IDH2 της είναι μεταξύ των πλέον συχνών μεταλλάξεων στο διάχυτο γλοίωμα συμπεριλαμβανομένου του διάχυτου αστροκυττώματος, στο αναπλαστικό αστροκύτωμα , στο ολιγοδενδρογλοίωμα, στο αναπλαστικό ολιγοδενδρογλοίωμα, στο ολιγοαστροκύτωμα, στο αναπλαστικό ολιγοαστροκύτωμα και στο πολύμορφο γλοιοβλάστωμα (από εξέλιξη).
Οι μεταλλάξεις στο IDH1 είναι συχνά το πρώτο εύρημα στην ανάπτυξη του διάχυτου γλοιώματος και αποτελούν προάγγελο για τον σχηματισμό αυτών των όγκων του εγκεφάλου. Οι μεταλλάξεις IDH1 συνδέονται με αύξηση της επιβίωσης. Γλοιοβλαστώματα με wild type γονίδιο IDH1 έχουν διάμεση συνολική επιβίωση μόλις 1 έτους, ενώ ασθενείς με IDH1-μεταλλαγμένο πολύμορφο γλοιοβλάστωμα έχουν αυξημένη διάμεση συνολική επιβίωση που ξεπερνά τα 2 έτη.